Je eigen online tekst of die van je opdrachtgever of collega redigeren of scherpslijpen? Met deze redigeertips doe je dat gestructureerd en efficiënt. Kies jouw favoriete gereedschap en verbeter je tekst.
Check de scanbaarheid van je tekst
Usability onderzoeker Jakob Nielsen weet het al sinds 1995: scanbaarheid van je online tekst is cruciaal. Het eerste wat ik doe als ik een webtekst moet redigeren of verbeteren is het kijken met mijn ogen half dicht zonder te lezen.
Zorg ervoor dat de haastige lezer heel snel kan zien waar de pagina over gaat en, bij een conversiegerichte tekst, waar hij moet klikken.
Te lange alinea’s noemen we bakstenen en die liggen bij de lezer te zwaar op de maag.
Te weinig wit, geen tussenkoppen of een gebrek aan lijstjes met bullets zijn eveneens rode vlaggen.
Redigeer tekst in rondes
Goede eindredactie doe je met een stappenplan. Doe het werk in de volgende stappen.
Goede eindredactie doe je met een stappenplan
Stap 1: Lees en schrap
We weten dat we online vaak beter wat minder woorden kunnen gebruiken omdat de lezer op jouw website altijd haast heeft. Knip alles uit de tekst waarvan je denkt het niet strikt nodig te hebben voor het doel van jouw pagina. Ik plak de geschrapte zinnen altijd onderaan in mijn werkdocument zodat ik later nog kan controleren of ik geen essentiële informatie schrap.
Belangrijk voordeel: je bespaart tijd want je hoeft geen zinnen te verbeteren die je vervolgens toch in de prullenbak gooit.
Stap 2: Check de volgorde en opbouw
Bij een informatieve tekst: loopt jouw tekst van belangrijk naar minder belangrijk? Bij een nieuwsbericht: staat het belangrijkste bovenaan? Bij een conversiegerichte tekst: werk je volgens het AIDA-principe?
Het zijn voorbeelden van een goede tekstopbouw. Kijk bij deze stap niet te veel naar zinsbouw en woordkeus maar let vooral op de logische opbouw van je verhaal.
Stap 3: Beoordeel de alinea’s
Hier let je op een paar zaken:
- Behandel je één thema?
- Niet te lang? (beeldscherm niet meer dan 50 woorden)
- Begin je met een topische zin waarin je het onderwerp van dit stukje uiteenzet?
Veel schrijvers doen dit vanzelf goed maar online is bijvoorbeeld die lengte echt heel erg belangrijk. Uit eye-track onderzoek blijkt dat lezers grote blokken tekst, we noemen ze ook wel bakstenen, omzeilen en negeren.
Stap 4: Zinsbouw en woordgebruik
Pas als je de eerste drie stappen hebt doorlopen ga je de zinsbouw aanscherpen. De tips zijn wel bekend: geen lijdende vorm, voorzetseluitdrukkingen, dubbele ontkenningen en tangconstructies etc. In deze fase kijk je ook goed naar de woorden. Sluiten ze aan bij de belevingswereld van jouw doelgroep? Kan het eenvoudiger?
De keukentafelmethode om tekst te vereenvoudigen
Heb je al eens van de keukentafelmethode gehoord?
In een fragment uit de serie The Good Fight zie je hoe de keukentafelmethode werkt. Advocate Diane Lockhart helpt haar echtgenoot en ballistisch expert Kurt McVeigh met het scherpslijpen van zijn speech die hij moet verzorgen op een congres. Ze blijft maar doorvragen en vereenvoudigen en samen komen ze tot een begrijpelijk én aansprekend verhaal.
Vaak blijven schrijvers en eindredacteuren naar dat scherm staren, wachtend op inspiratie van boven. Die tijd kun je soms beter besteden door met iemand aan de keukentafel te gaan zitten en over het onderwerp te spreken. Je zult merken dat je veel sneller en scherper formuleert tegenover iemand die je niet begrijpend aankijkt en doorvraagt als je iets niet duidelijk uitlegt.
Vaak blijven schrijvers en eindredacteuren naar dat scherm staren, wachtend op inspiratie van boven.
Schrijf je intro of lead als laatst of laat iemand het doen
Ik begin altijd met een poging tot een intro maar dat probeersel haalt zelden de eindstreep. Als je tekst klaar is dan weet je precies wat er gaat gebeuren op de pagina. Veel makkelijker om dan een pakkend en scherp intro te schrijven.
De intro die ik in het begin schrijf is vaak niet meer dan het begin van het schrijven zelf. De intro zorgt ervoor dat ik een draadje heb om de tekst mee op te bouwen. De uiteindelijke intro is vaak heel anders.
Laat je tekst lezen door een collega of door je doelgroep
In een journalistiek verleden schreef ik een reportage voor de reisbijlage van De Volkskrant over mijn autorally door de Sahara. Toen ik het verhaal na lang schrijven inleverde bij de redactie keken er maar liefst 3 eindredacteuren naar voordat het klaar was voor de krant. Overdreven? Met iedere ronde werd het verhaal toch weer iets beter en het waren echt verbeteringen die ik zelf niet meer zag na de vele uren schrijven.
Van een cursist hoorde ik nog een hele mooie variant. De internetprovider waar zij werkte was gevestigd naast Station Sloterdijk. Voordat zij een brief naar klanten mochten versturen, moesten zij die eerst laten lezen aan minimaal 3 passanten op het station. Begrepen ze iets niet, dan pasten zij het aan in de tekst.
Laat andere mensen je teksten lezen
Lees achteruit
Lees dit eens:
Vlgones een oznrdeeok op een Eglnese uvinretsiet mkaat het neit uit in wlkee vloogdre de ltteers in een wrood saatn, het einge wat blegnaijrk is is dat de eretse en de ltaatse ltteer op de jiutse patals saatn. De rset van de ltteers mgoen wllikueirg gpletaast wdoren en je knut vrelvogens gwoeon lzeen wat er saatt. Dit kmot odmat we neit ekle ltteer op zcih lzeen maar het wrood als gheeel.
Als je een tekst al heel vaak hebt doorgelezen, dan zie je de fouten in de losse woorden niet goed meer omdat jouw brein die woorden als correct interpreteert. Door bij het laatste woord te beginnen en zo terug te gaan zie je de losse woorden weer met een frisse blik. Tijdrovend, geen leuke klus maar volgens sommige eindredacteuren een goed redigeermiddel.
Redigeer op papier
Voor de laatste controle maak ik graag een printje. Ik zie vaak nog wat kleine verbeterpunten waar ik op het scherm overheen keek. Bijkomend voordeel: je kunt even weg van je computer: lekker buiten in de zon of languit op de bank je laatste check doen.
Leg je tekst een dag weg
Uren achter elkaar bezig met het scherp slijpen van dezelfde tekst? Geen goed idee. Ruim genoeg tijd in voor het redigeren zodat je er echt even los van kunt komen. Soms kijken cursisten in de middag verbaasd naar hun eigen zinnen in ‘s ochtends geschreven teksten: heb ik dat echt zo geformuleerd? Even afstand nemen is een goed idee.
Maak gebruik van de zoek en vervang functie
Dubbele spaties staan altijd heel slordig in teksten en ze zijn zo makkelijk te vermijden. Kies voor CTRL-F (Windows) of CMD-F (Mac) om de zoekfunctie in je tekstverwerker te openen. Druk twee keer op de spatiebalk in het zoekvenster en één keer in het vervangvenster. Kies voor alles vervangen en alle dubbele spaties zijn weg.
Deze truc kun je natuurlijk voor veel meer taalkwaaltjes inzetten. Schrijft iemand altijd ‘u hebt’ maar is de afspraak binnen jouw organisatie ‘u heeft’? In beiden gevallen correct Nederlands maar met deze functie heel makkelijk in één keer aan te passen.
Lees je tekst hardop voor
Hardop voorlezen kan je helpen met het verbeteren van je tekst. Wissel je korte en lange zinnen af, dan krijg je vanzelf een fijn voorleesritme. Zijn je zinnen te lang? Je raakt buiten adem. Te ingewikkelde zinsbouw? Je struikelt bij het voorlezen. Je kunt je tekst ook laten voorlezen door Word.
Mand! Want je tekst kan altijd korter
Maxime Hartman vraagt in zijn beroemde filmpje steeds of de antiquair het verhaal voor de camera nog korter kan maken. Hij eindigt met Mand! Dat filmpje ging viral en ik gebruik het sindsdien heel vaak in trainingen. Het blijft goed hangen en veel mensen weten wat je ermee bedoelt.
